Spoorwegnostalgie

The smoke that thunders

De Victoria-watervallen op de grens tussen Zimbabwe en Zambia: niet voor niets een van de zeven wereldwonderen... Bij de plaatselijke bevolking staan ze bekend als "Mosi-oa-Tunya": de rook die dondert. Met een lengte van 1700m en een hoogteverschil van iets meer dan 100m maken ze echt wel indruk op de vele bezoekers die dit fantastisch natuurfenomeen willen komen bewonderen. Ook spoorwegliefhebbers komen hier goed aan hun trekken want tijdens het koloniale tijdperk moest en zou er een brug in de buurt van de watervallen worden gebouwd die zo dichtbij moest komen dat "bezoekers de nevel van de watervallen zouden voelen". Dat laatste moet uiteindelijk met een korreltje zout worden genomen, maar feit is dat het lawaai van de watervallen oorverdovend is als je over de brug wandelt.

Over deze brug loopt de spoorlijn die Bulawayo (Zimbabwe) met Lusaka (Zambia) verbindt. Regulier reizigersverkeer vindt er niet meer plaats, maar 4 dagen per week zijn er wel toeristische ritten tot op de brug, dit afwisselend vanuit Zimbabwe en Zambia. Enkele keren per week rijdt er nog een goederentrein tussen beide landen over de brug en enkele malen per jaar passeert de luxetrein van Rovos Rail. Voor wie de naam Rovos Rail geen belletje doet rinkelen: zelfs het comfort van de Oriënt Express kan niet tippen aan de luxe die je op een rit door Afrika met Rovos Rail kan ervaren. De prijzen voor zo'n meerdaagse treinreis zijn uiteraard navenant...

Door wat puzzelwerk en een meerdaags verblijf in deze regio kon uw webmaster vier toeristische treinen én een rit van Rovos Rail (zie Opgelet voor de Gele Koorts) over de brug fotograferen. Met wat geluk kon ook een reguliere goederentrein op de brug waargenomen worden (hoewel die laatste trein totaal fout voor de zon reed). De toeristische ritten tot op de brug gebeurden ten tijde van dit bezoek langs de Zambiaanse kant met een locomotief van de "Class 10". Aan de Zimbabwaanse kant werd een authentieke Garratt van de Class 14 ingezet. Spoorwegliefhebbers die een leuk reisdoel zoeken met de familie zullen geen slechte punten halen als ze hier naartoe trekken: zowel op spoorvlak als op gebied van gewoon toerisme vormen deze watervallen een fantastische plek om te bezoeken.

Op 22 juli 2016, de morgen na onze aankomst in Livingstone, besluiten we al eens een kijkje te nemen op het terrein van Bushtracks, de uitbater van de toeristische ritten aan beide kanten van de grens. De Class 10 156 staat nog onder stoom na een rit de dag ervoor, terwijl rechts de Class 12 204 wordt opgeknapt. Deze tweede locomotief zou iets later afwisselend met de Class 10 ingezet gaan worden. Zo ver is het echter nog niet, morgenavond zal de Class 10 trouw haar diensten bewijzen bij een rit naar de brug.

Het personeel van Bushtracks is bijzonder fier op hun werk (en terecht!). Deze machinist poseert dus maar al te graag als uw webmaster een foto in het machinistenhuis van de Class 10 204 wil maken.

De Class 12 204 heeft net voor onze aankomst in Livingstone toevallig haar eerste proefrit gemaakt. Die hebben we helaas gemist, maar later tijdens deze reis (in Bulawayo) zouden we wél getrakteerd worden op een proefrit van een andere stoomlocomotief. Op het terrein van Bushtracks amuseren we ons dan maar met het fotograferen van de voorbereidende werkzaamheden voor een schilderbeurt van deze fraaie stoomlocomotief.

We mogen ook een kijkje nemen in de rijtuigen van de erg luxueuze trein. In het buffetrijtuig hoopt men de koelte wat te bewaren door tijdens de dag de fraaie houten luiken voor de ramen te sluiten. Het rijtuig heeft echter ook airco, zodat de toeristen onder aangename temperaturen van een luxueuze maaltijd kunnen genieten tijdens hun unieke treinreis naar de Victoria-watervallen.

Ook het salonrijtuig toont de grandeur van een echte treinreis. Wat een verschil met een rit in een 'Desiro' tussen Brussel en Mechelen...

Deze avond vindt er een rit plaats tussen het stadje Victoria Falls (in Zimbabwe) en de brug nabij de watervallen. Omdat we ons double entry-visum voor zowel Zambia als Zimbabwe volledig op zullen gebruiken, besluiten we de trein op te wachten in het grensgebied beide landen. Natuurlijk willen erg veel toeristen de brug bezoeken, daarom heeft men een regeling getroffen waarbij je je paspoort kan achterlaten aan de grenspost langs waar je de brug wil opwandelen. Bij de terugkeer kan je je paspoort weer ophalen. Een zéér efficiënte oplossing voorwaar! Jammer genoeg rijdt de trein iets minder verder door dan we hadden gehoopt, waardoor we van de Garratt met haar wagens vandaag geen deftige foto kunnen maken. Uw webmaster wordt echter uitgenodigd om even aan boord te komen van de Class 14 512, in de stuurpost kan wel een leuke foto worden gemaakt.

's Anderendaags, op 23 juli, zal er vanuit Livingstone (Zambia) een stoomtrein naar de brug rijden. Omdat ook deze rit pas in de late namiddag vertrekt, wordt eerst nog wat rondgewandeld aan het grote emplacement van Livingstone. Hier vinden we o.a. deze grote structuur die diende voor de kolenbevoorrading van het vroegere stoomdepot. De kolenwagens werden tot helemaal vanachter op deze structuur geduwd, waar ze vervolgens werden geleegd en waarbij de kolen in de kolenbunker terecht kwamen. Die kolenbunker kan je achter op de foto nog herkennen, hoewel er al redelijk veel bomen voor staan.

Rond halfvijf is het zover: de toeristen hebben plaatsgenomen in de erg luxueuze rijtuigen en de Class 10 156 zet haar trein in beweging. We zien de trein hier net na het verlaten van het terrein van Bushtracks op de spoorlijn van Livingstone naar Mulobezi. De locomotief zal hierna haar trein opduwen tot station Livingstone, waarna koers kan worden gezet naar de schitterende spoorbrug nabij de Victoria Falls.

In Livingstone moet toelating worden aangevraagd om de lijn naar de Victoria-watervallen op te mogen. Ondertussen worden de schaduwen op het beoogde fotopunt erg snel langer. Hoewel dit fotopunt er een halfuur eerder nog beduidend beter uitzag, vindt uw webmaster het toch nog altijd een leuk zicht als de Class 10 156 haar reizigerstrein richting de brug duwt. Ja, deze trein rijdt op de heenweg geduwd: er is immers voorlopig nog geen mogelijkheid tot omlopen in de buurt van de brug.

We gaan nu in de achtervolging, met dank aan een goed meewerkende taxichauffeur. Aan een overweggetje net buiten Livingstone hebben we de trein alweer ingehaald. Doordat die trein rustig rijdt en de wind in de goede richting staat, stoort het absoluut niet dat we eigenlijk een opduwende trein fotograferen.

Op het traject tussen Livingstone en de gigantische brug aan de watervallen bevindt zich nog een iets meer bescheiden bruggetje tussen de bomen. Toch vormt ook dit viaduct een leuk motief om deze trein te fotograferen.

Je zou het niet meteen vermoeden, maar het is wel degelijk winter op het moment dat deze foto gemaakt wordt. De laagstaande zon geeft het landschap een schitterende rode herfstkleur als de Class 10 156 haar talrijke toeristen richting de Victoria-watervallen brengt.

Deze typisch Afrikaanse overweg mogen we uiteraard niet laten liggen... We naderen de brug en dus daalt de spoorlijn hier voor de laatste kilometers. De regulateur van de stomer is dan ook gesloten, maar het blijft een erg leuke en typisch Afrikaanse opname.

De bedoeling van deze toeristische ritten is om de toeristen van de zonsondergang te laten genieten op de brug nabij de Victoria-watervallen. In de avondschemering wordt vervolgens enkele kilometers teruggereden in de richting van Livingstone. Zo'n 200m voorbij de brug aan de Victoria Falls vinden we dit fotopunt waar een fraaie sfeeropname gemaakt kan worden terwijl de dag vecht met de nacht.

Ongeveer een kilometer verderop (en buiten de grenszone) stopt de trein opnieuw. De reizigers kunnen nu in alle rust van een uitgebreid diner genieten in het buffetrijtuig. Tijdens het beroemde blauwe uur kan er op die manier nog een laatste sfeeropname gemaakt worden van deze schitterende trein terwijl de reizigers zich opmaken voor het diner. Dat de stoker van de Class 10 156 ondertussen de vuurkist kuist, vindt uw webmaster allesbehalve erg. Overigens is het op deze plek de bedoeling dat de locomotieven in de toekomst kunnen omlopen. Zoals echter duidelijk te zien is, laat de staat van het spoor dit voorlopig nog niet toe.

Een dagje later (24 juli 2016) hangen we ook gewoon de toerist uit. Er rijden vandaag geen stoomtreinen en met het gewone verkeer is het ook bijzonder magertjes gesteld. We maken van de gelegenheid gebruik om het park langs de Zambiaanse kant van de Victoria-watervallen te bezoeken. De regenboog en de opstijgende waterdamp verraden waar deze foto is genomen: we bevinden ons op zo'n 50m van het Zambiaanse uiteinde van de watervallen! De Zambezi-rivier lijkt hier een rustig kabbelende rivier, maar wacht tot je de volgende foto ziet.

Zo ziet dezelfde omgeving er vanuit een andere invalshoek uit! Het kabbelende water heeft een ware metamorfose ondergaan als het luid bulderend ruim 100m de diepte instort. Door dit geraas ontstaat er veel waterdamp, wat dan weer een schitterende dubbele regenboog oplevert. De brug links in beeld is uiteraard de bekende spoorbrug. Een aandachtige lezer vindt ook nog de Maan die hoog boven de watervallen uit toornt.

In de buurt van de watervallen vind je redelijk veel bavianen. Het is best dat je geen eten op zak hebt, want deze dieren kunnen redelijk agressief uit de hoek komen. Op deze foto zie je twee exemplaren, want onder de buik van de moeder klemt haar jong zich stevig vast. Aan de afstand waarop deze foto kon worden genomen, zie je trouwens duidelijk hoezeer deze beesten aan mensen gewend zijn.

Twee dagen later (op 26 juli) bevinden we ons aan de Zimbabwaanse kant van de watervallen. 's Morgensvroeg maken we met een lokale inwoner een wandeling langs de Zambezi-rivier, waarbij hij ons garandeert dat we te voet (!) veilig naar olifanten kunnen kijken die komen drinken aan de oevers van de rivier. Die olifanten zelf zien we niet, hoewel we wel de dampende en geurende bewijzen zien liggen ten teken dat ze kort ervoor gepasseerd zijn. De Zambezi-rivier zelf is natuurlijk ook een schitterend motief, zeker met wat tegenlicht bij een laagstaande zon.

Het stationnetje van Victoria Falls straalt op alle vlakken de typische Afrikaanse sfeer uit. Terwijl op de achtergrond de Class 14A 512 wordt opgestookt, zijn enkele bavianen en een wild varken op zoek naar een maaltijd tussen de sporen. De structuur tussen de sporen is een dubbele waterkolom voor de watervoorziening van de Garratts die hier dienst deden (en die met de toeristentreinen natuurlijk nog altijd dienst doen).

Uw webmaster en diens vrouw hebben lang getwijfeld of ze nu al dan niet een helikoptervlucht boven de watervallen moesten nemen. Uiteindelijk zijn we toch overstag gegaan, een keuze die we ons nog steeds niet betreuren. Men noemt deze helikoptervluchten 'the Flight of Angels' omdat dr. Livingstone, de ontdekker van de watervallen, destijds al liet neerschrijven dat de engelen hier een fantastisch zicht op die watervallen zouden hebben. Zelf heeft hij nooit de watervallen vanuit de lucht kunnen bewonderen, maar uw webmaster geeft hem wel groot gelijk: het is écht een fantastisch zicht om dit natuurgeweld vanop grote hoogte te kunnen waarnemen...

Op de terugweg naar de helihaven vliegen we over een stukje van een natuurpark. Hier komen we toevallig deze giraf tegen die zich ondanks zijn lange nek deze keer toch ook gewonnen moet geven.

Wat verder hebben enkele zebra's net wat water gedronken aan een kleine poel. Ja, zowel vanop de begane grond als vanuit de lucht is Afrika echt wel een fantastisch mooi continent!

Enkele uren later mag langs de Zimbabwaanse kant de Class 14A 512 met een toeristentrein van het station van Victoria Falls naar de watervallen rijden. Ook deze rit gebeurt weer geduwd op de heenweg en ook nu hoeft dit fotografisch gelukkig geen probleem te vormen. Ook deze trein wordt overigens uitgebaat door Bushtracks. Door de lokale bureaucratie is het voor hen echter interessanter om een tweede stoomlocomotief en set rijtuigen rijvaardig te houden i.p.v. de Zambiaanse trein ook voor deze ritten in Zimbabwe te gebruiken. Uw webmaster klaagt natuurlijk niet, want op deze manier kan hij een tweede Afrikaanse stomer in actie fotograferen. Zijn allereerste Garratt dan nog!

Ja, uw webmaster bekent: al jarenlang droomde hij ervan om een Garratt in actie te mogen beleven. Liefst in Afrika, waar deze prachtlocs toch hun natuurlijke habitat hebben. Toen uw webmaster deze Afrikareis begon voor te bereiden, was er nog geen sprake van toeristische ritten langs de Zimbabwaanse kant. Deze ritten werden na een jarenlange pauze omwille van de belabberde economische toestand in Zimbabwe pas enkele maanden voor zijn bezoek terug opgestart. Wat een meevaller om deze trein dus te kunnen fotograferen!

Ook de toeristentreinen aan de Zimbabwaanse kant rijden tegen de avond, met als doel de toeristen te laten genieten van de zonsondergang aan de watervallen. De terugrit naar het station van Victoria Falls gebeurt dan ook in het donker. Op het station is het echter verlicht genoeg om enkele sfeerfoto's te kunnen maken. Het personeel is hierbij zo vriendelijk om de grote schijnwerper te doven, die een degelijke foto anders onmogelijk gemaakt zou hebben.

Op 27 juli rijdt de trein langs de Zambiaanse kant opnieuw. Doordat we een visum met multiple entry namen, kunnen we nu dus opnieuw de grens over tussen Zimbabwe en Zambia om die trein nog een tweede keer te fotograferen. Ook vandaag kunnen we weer enkele heerlijke opnames maken, zoals deze passage in Livingstone tussen de aftakking van de lijn naar Mulobezi en het station. Op dit stukje van enkele honderden meters sleept de Class 10 156 haar trein, waarbij het bergop gaat en we getrakteerd worden op een schitterend geluidsspektakel.

Tussen Livingstone en de brug aan de watervallen is het business as usual wanneer de stomer haar rijtuigen rustig richting de brug duwt. Het is echt prijsschieten op dit traject. Toch wordt het nog even spannend, want na deze foto wil om de een of andere reden de motor van de taxi niet meer starten. Dit terwijl we met het treinpersoneel hebben afgesproken om een schijnvertrek te organiseren op de brug zelf. Niet goed voor het hart van uw webmaster...

Uiteindelijk start de motor terug en zijn we nog net op tijd aan de brug. Net op het ideale moment voor een glintshot maakt de machinist zijn schijnvertrek. Een stoomtrein met de Victoria-watervallen op één foto in deze schitterende lichtomstandigheden... Missie meer dan geslaagd!